Müəllif:
ELVİR N,
İstanbul
Atatürk Hava Limanında yükümü də
aldıqdan sonra yaxsı tanıdığım hava limanının aşağı
mərtəbəsinə endim. İstanbulun hava limanından avtovağzalına qədər metro
xətti nin olması şəhərə gələn qonaqları buranın problemli nəqliyyatı kimi böyük
bir dərddən qurtarır.
Ağır
çemodanımın təkərlərindən biri qırılmışdı və bu da onu daşımaqda çətinlik
yaradırdı. Çamadanı metro jetonu almaq üçün divara söykədim və aparata
cibimdəki bütün dəmir bir liralıqları daxil edərək hər ehtimala qarşı 3 jeton
aldım. Jetonu alıb keçid yerinə yaxınlaşarkən metro
işçisinə dərdini başa salmağa çalışan
görünüşcə köhnə məhlə yoldaşımı xatırladan bir nəfər gördüm :
“valyuta,valyuta,dollar –lira ? Valyuta?” metro işçisi isə əlindəki dollarlarla
nəsə başa salmağa çalışan bu adamın nə istədiyini başa
düşməməkdə israr edirdi. Bunu görüb kömək etməyə qərar verdim. Metro işçisinə
yaxınlaşaraq “
Dövizin (exchange) harda olduğunu soruşur” dedim. ” Haa bu tərəfdədi amma hələ
qapalıdı. Saat
10-da
açılacaq” əli ilə arxa tərəfdəki qapının istiqamətində daha uzağı işarə edirdi.
Jeton almağa türk lirəsi olmadığı üçün mən ona
kömək təklif ettim , o isə elə bunu gözləyirmiş kimi metrodan düşən kimi
Aksaray tərəflərdə pulumu verəcəyinə söz verib təşəkkür etti. Biz keçidi keçib
eskalatora doğru gedərkən daha iki yoldaşı bizə yaxınlaşdılar. Mənimlə
salamlaşdıqdan sonra,bayaqki oğlan onlara mənim kim olduğumu qısaca
izah etti. Ekskalatorda aşağı enərkən danışdıqları dilin gürcü dili
olduğundan əmin olaraq söhbətə başlamaq üçün Rus dilində bildiyim
bir neçə sözü bir araya gətirərək “ ti gruzin da? “ sualını verdim. Elə o
andaca “ net, ya Armen” cavabını alanda həm çox təəcübləndim,həm də gülümsədim.
İyirmi üç illik həyatımda ilk dəfə idi ki canlı şəkildə erməni görürdüm.
Qəribə hisslər keçirtdim.Çünki ona jeton alaraq metroya minməsinə kömək
edirdim. O isə mənim etdiyim kiçik köməyə görə hörmət və təşəkkür kimi ağır və
təkəri qırıq çemodanımı daşıyrdı. Həyatımda ilk dəfə bir erməni ilə
söhbət etmək fürsəti yaranmışdı. Bunu əldən verə bilməzdim. Bu arada o da
məndən hardan olduğumu soruşub cavabını eşidəndə gülümsədi. Və növbəti sualı
“ iz Baku? “ oldu. Və Bakının hansı tərəfində qaldığımı soruşdu. Mən də o bəlkə
tanıyar deyə o vaxtki adı ilə “sizin vaxtınızda erməni kənd adlanan yer
olduğunu izah etməyə çalşdım. O da həyəcanla “Drujba” kinoteatrına
tanıyıb tanımadğım soruşdu. Mən Bakını yaxşı tanımadığım və Dostluq
kinoteatrından xəbərsiz olduğum üçün “yox məncə yaxın deil “ dedim. O isə
Dostluq kinoteatrına yaxın qalırmış. Sonra Dostluq kinoteatrını rnn harda
olduğunu öyrənəndə sovet dağilmamış və məlum hadisələr baş verməmiş olsa
idi bəlkədə indi qonşu olardıq deyə duşündüm. Metronu gözləyərkən yeni
tanışım “Baku, Baku...” deyə deyə azc a fikrə gedib, yanındakı ermənilərlə
içində “Bakı” sözünün keçdiyi və anlamadığım cümlələr qururdu .Yoldaşlarından
biri ağ saruşka qara şalvar və uzun burun ayaqqabı geynmisdi . Qaşları da
bitişik idi. “ Vallah, lap qonşumuz Anara oxşayrdi” .
Sonra metroya mindik. Adam az olduğundan rahat
oturmağa yer çox idi. Oturarkən mənə yoldaşliq edən erməni “Anara oxsayan
erməni” ilə otururdu . Bu dəfə mənim yanıma digərlərinə nisbətən türk
dilində daha yaxşı danışan erməni əyləşdi. Yaşi 30 civarında olardi.
Bütün yol boyu hamı susmuşdu, təkcə sona 2-3 stansiya qalmıs rus dilində
“Bakı gözəl şəhərdi” dedi. Sonra “sizdə burada problem olmaz. Sizin
türklərlə yəqin dil probleminiz də olmur hə “? Təsdiqlədim və burda nə
işlə məsğul olduğunu soruşdum “qizil alveri “ dedi.
(Qizil alveri sözünü eşidəndə burda tanış
olduğum azərbaycanlılar yadıma düşdü. Yolun kənarında 5 lirədən eynək ,
kuklalar satan bir azərbaycanlı satıcı, hətta biraz sohbət edib azca səmimi
olduqdan sonra gəl düşüb aşağıda çay içək demişdi.
Mən və yanımdakı yoldaşım isə
tələsdiyimizdən başqa vaxt üçün söz vermişdik. O isə aşağıda gözel
xanımlar olduğunu istəsək bizə düzəldə biləcəyini demişdi,biz də sağollaşıb
yolumuza getmişdik. Əlbətdəki azerbaycanlıları pisləmək kimi bir fkrim yoxdur
sadəcə o məqamda yadıma bu düşmüşdü. Burda yaşayan azərbaycanlıların evində
dəfələrlə qonaq omuşdum və zəngəzurlu Şəhla xalanın hər həftə mənm üçün
bişirdiyi azərbaycan yeməklərinin dadi hələ də damağımdadır)
Erməni “tanışlarım”a bir neçə sualda mən
vermisdm. Əvvəla, mən ermənilərin Türkiyəyə gəlməsinin qadağan olduğunu zənn
edirdim. əlbəttə bu məlumat səhv idi. Sadəcə erməni sərhədləri bağlı idi.
Digər sualım isə AzTV-dən görüb eşitdiyimiz xəbərləri təsdiqləmək məqsədi
güdürdü. “Ermənistanda vəziyyət necədir? Iş varmi ? İnsanlar necə dolanr”
sualına cavabı fərqli olmamışdı. “İş yox , hamı köçüb Avropadakı, Rusiyadakı
qohumlarının yanına, şəhərdə heç bir yenilik yoxdur, qısaca Ermənistan pis
vəziyyətdədr”- lap AzTv demişkən...
Ən axırıncı stansiyada düşdük, onlardan biri
mənim borcumu qaytarmaq üçün “döviz” tərəfə getdi. Dıgər ikisi isə mənə fikir
vermədən öz aralarında danismağa başladılar. Arabr göz ucu mənə baxıb gülümsəyirdilər
və bu anda məndə millətçilik duyğuları yaranırdı. Görəsən azərbaycnlıları ələ
salırdlar? Axı niyə ələ salsınlar, nə lazımsız düşüncə idi...
Sonra pul dəyişdirməyə gedən erməni
qayıtdı. Sadəcə
bir jetonun
pulunu qaytarmaq üçün valyutadəyişməyə gedb gəldi və mənə 2 lira qaytardıl.
Sonra sağollasdı...
...Yoluma dəvam edərkən müharibələri,
eşitdiyim insan
faciələrini, Bakıda şəhərli taksi
şoferinin məni hər dəfə təəcübləndirən məlumatları yadima düşdü. Bir dəfə taksi
şoferi rus, erməni, ukrayn qonşularından və uşaqlıqlarnın cox maraqlı
keçdiyindən danışırdı. Sonra da hər dəfə zəmanəyə lənət oxuyardı...
...Mən isə evə gedən yolumda iki qonşu millətin
arasında yaranan və yaxud yaradılan düşmənçiliyi, bunun yaranma səbəblərini ,
tarixi faktları və soyqırımları düşünməyə başladım...
.jpg)